Menntasýn og gildi

Í stefnu UNESCO (1996 og 2009), birtist framtíðarsýn menntunar á 21. öldinni. Þar er fjallað um breytingar í heiminum og þá miklu þekkingu og verkkunnáttu sem nú er aðgengileg og mikilvægt er að kunna að nýta sér. Lögð er áhersla á að hefðbundnar leiðir til menntunar dugi ekki lengur til að komast af í breyttum samfélagi og þess í stað þurfi að undirbúa og efla hæfni einstaklinga til að stunda nám allt lífið. Lögð er áhersla á að menntun sé í eðli sínu bæði persónuleg og samfélagsleg þróun. Sett eru fram fimm markmið fyrir menntun á 21. öldinni. Þau eru að nám felist í því: að læra að öðlast þekkingu (e. learning to know), að læra að öðlast færni (e. learning to do), að læra að vera (e. learning to be), að læra að lifa í samfélagi við aðra (e. learning to live together) og að læra að umbreyta sjálfum sér og samfélaginu (e. learning to transform oneself and society). Síðasta markmiðið felur í sér sjálfbærni. Þessi markmið ríma í stórum dráttum við aðalnámskrá leik-, grunn- og framhaldsskóla (2011) en þar eru lagðir til fimm grunnþættir menntunar; læsi, sjálfbærni, lýðræði og mannréttindi, jafnrétti og sköpun. Grunnþættirnir hafa sín sérkenni en eru engu að síður samofnir. Gegnumgangandi í þeim er sú hugsun að grunnþættirnir efli sjálfsskilning og námsvitund nemenda en ætla má að það sé undirstaða náms. Fram kemur í námskránni að menntun eigi meðal annars að efla gagnrýna, sjálfstæða hugsun og hæfileika til þess að bregðast við nýjum aðstæðum. Ennfremur að hún eigi að hjálpa nemendum að tjá skoðanir sínar, takast á við breytingar og taka virkan þátt í lýðræðissamfélagi, innan og utan skóla. Með þetta að leiðarljósi leggur Miðstöð skólaþróunar (MSHA) áherslu á að starfa með starfsfólki skóla á vettvangi við að þróa hugar- og starfshætti til að efla skólastarf. Lögð er áhersla á fagleg vinnubrögð og hugarfar sem stuðlar að námsvitund, námshvata og hlutdeild allra í skólasamfélaginu.

Hver skóli er ábyrgur fyrir innra starfi sínu og þarf að þróast á eigin forsendum. Skólaþróun felur í sér nám allra sem hlut eiga að máli og það nám fer fram á vettvangi skólans. Hún beinist að því að bæta það starf sem fyrir er í skólum eða þróa enn frekar það starf sem þegar hefur verið skilgreint gott og farsælt. Umbreytingastarf er líklegast til að skila árangri þar sem samvirkni fagfólks einkennist af kenningum um lærdómssamfélag. Starfsemi MSHA beinist að því að styrkja kennara, stjórnendur og annað fagfólk í formi ráðgjafar, verkefnisstjórnar, fræðslu eða annars sem talið er henta í hverju tilfelli við þróunarstarf í skólum.

MSHA hefur þá stefnu að fella skólaþróunarverkefni að þörfum þeirra aðila sem aðstoðar óska. Því er leitast við að þjónustan sé skólamiðuð þar sem gengið er út frá því sjónarhorni að starfsfólk hverrar stofnunar séu sá hópur sem best er fallinn til að vinna að umbreytingum og þróun skólastarfs. MSHA starfar í nánum tengslum við kennaradeild hug- og félagsvísindasviðs HA. Á hverjum vetri stendur MSHA fyrir fræðslufundum sem eru öllum opnir og miða að því að miðla þekkingu í menntunarfræðum til kennara og fagfólks skóla. Þá býður MSHA kennurum upp á námskeið af ýmsu tagi.

Rannsóknir MSHAá sviði skólamála geta alfarið verið unnar að frumkvæði og á ábyrgð hennar en þær má einnig vinna í samvinnu við starfsfólk skóla og annarra stofnana. Rannsóknir geta verið eigindlegar, megindlegar eða unnar í anda starfendarannsókna. Í starfendarannsóknum samþættast sjónarmið rannsóknarfræða og skólaumbóta í sama viðfangsefni. Miðstöð skólaþróunar vill gjarnan stuðla að slíkum rannsóknum í samvinnu við skóla og aðra fagmenn sem tengjast skólastarfi.

Frá árinu 2002 hefur ráðstefnuhald verið fastur liður í starfsemi MSHA. Viðfangsefnin snúa að mikilvægum þáttum í menntun og uppeldi og er leitast við að fá færustu sérfræðinga til samstarfs á hverjum tíma til að miðla þekkingu sinni og undirbúa jarðveg til frekari þróunar.